COSTAS LAPAVITSAS
A crise da débeda pública de Grecia e doutros países da periferia da Eurozona pode prexudicar á Unión Monetaria Europea. Pero o proxecto da Eurozona xa prexudicara antes a Grecia e a outros países periféricos. Hai dúas razóns da crise, relacionadas entre sí: en primeiro lugar, a natureza distorsionada da Unión Monetaria, e en segundo lugar, a axitación económica do período 2007-2009.
A Unión Monetaria eliminou ou limitou a liberdade para establecer políticas fiscais e monetarias, trasladando dese xeito os custes do axuste económico ao mercado de traballo. Guiados polas políticas da UE, os países da eurozona embarcáronse nunha "carreira cara ao abismo", promovendo a flexibilidade, a conxelación salarial e o traballo a tempo parcial. Na eurozona, o traballo perdeu a batalla fronte ao capital. A carreira gañouna Alemaña, espremendo aos seus traballadores na post-reunificación. A eurozona tense convertido nun área de superávits consolidados nos seus orzamentos para Alemaña, financiados polos déficits nos orzamentos dos países periféricos. A unión monetaria é unha política de "empobrece ao teu veciño" para Alemaña, iso si, coa condición de empobrecer primeiro aos seus propios traballadores.
A crise de 2007-09 agravou a situación dos países periféricos por mor das estruturas monetarias e financeiras da eurozona. A crise causou unha escaseza de liquidez nos bancos europeos. O Banco Central Europeo (BCE) interveu, concedendo empréstitos xenerosamente e posibilitando que os bancos afrontasen a súa situación de debilidade. Pero a reacción do BCE foi moi distinta no ano 2009, no que os estados tiñan que facer fronte a necesidades crecentes de recorrer a empréstitos por mor da crise.
A eurozona deixou que cada estado se apañase pola súa conta nos mercados financeiros. O BCE limitouse a mirar sen intervir mentres subían as taxas de xuro, as institucións financeiras especulaban contra a débeda pública, e asomaba a faciana da bancarrota das finanzas públicas.
Enfrontados a unha crise da débeda pública, os países da periferia foron obrigados pola eurozona a impoñer duras medidas de austeridade. Sen embargo até o comezo do 2010 non recibiron empréstitos ponte para aliviar a presión. Isto é moi prexudicial, e compromete o crecemento futuro. En efecto, os países periféricos foron obrigados a aceptar o FMI (Fondo Monetario Internacional) con condicións, pero sen un empréstito deste organismo.
Hai mellores alternativas á crise, pero implican cambios sociais e económicos radicais. Unha opción sería reformar a eurozona relaxando as limitacións fiscais, introducindo un orzamento europeo ampliado, garantindo un salario mínimo europeo e ofrecendo seguro de desemprego. Unha alternativa máis radical sería saír da eurozona, nacionalizar a banca e outras áreas chave da economía, así como introducir políticas de planificación industrial. En calquera circunstancia, os países periféricos terán que tomar decisións difíciles, que impliquen conflitividade social.
Os mecanismos da crise
Beneficios para o capital alemán, perdas para os traballadores alemáns e os países periféricos.
a) A unión monetaria impuxo rixidez fiscal, eliminou a independencia monetaria e impuxo axustes económicos por medio do mercado de traballo. Os traballadores perderon parte do valor relativo ao capital en Alemaña e os países periféricos.
b) A economía alemá tivo malos resultados, cun baixo índice de crecemento, escasos aumentos de produtividade e unha alta taxa de desemprego. Pero Alemaña conseguiu controlar a inflación e a remuneración nominal do traballo asalariado. Os países periféricos obtiveron en xeral mellores resultados, pero os custes salariais e a inflación aumentaron máis rapidamente.
c) Alemaña gañou competitividade dentro da eurozona pola única razón de que foi capaz de explotar máis aos seus traballadores. Inevitablemente, isto creou superávits orzamentarios continuados fronte á periferia. Eses superávits convertéronse logo en investimentos directos no estranxeiro e en empréstitos bancarios á eurozona.
O sector financeiro crea unha crise e despois aproveitase dela
d) Os bancos europeos enfrontábanse a unha premente necesidade de liquidez despois de 2007. Tiñan tamén que resolver o problema dos excesos da burbulla precedente. O BCE forneceu volumes inxentes de liquidez, permitindo que os bancos modificasen os seus balances reducindo a concesión de empréstitos, pero intensificando así a recesión. No ano 2009 a concesión de empréstitos estaba en retirada na eurozona,e os bancos non adquirían valores a longo prazo.
e) Pero durante o período 2007-08 os bancos dos países do núcleo da eurozona (Alemaña, Francia, Holanda, Bélxica) continuaran concedendo empréstitos aos países da periferia (Italia, España, Irlanda, Grecia, Portugal). As reclamacións brutas dos países do núcleo da eurozona aos países periféricos ascenderon a 1,5 miles de billóns de euros en 2008, representando case tres veces o capital dos bancos dos países do núcleo.
f) Os estados do núcleo e da periferia dirixíronse aos mercados financeiros no 2009 na procura duns fondos adicionais de case mil billóns de euros por mor da crise. Os ingresos públicos afundíronse co agravamento da recesión, mentres que o gasto público aumentou para rescatar ao capital financeiro e quizais tamén para manter a demanda.
g) Deste xeito, os estados aparecen nos mercados financeiros no "peor momento".Cos bancos remisos a conceder empréstitos, os rendementos esixidos a toda a débeda pública aumentaron. O capital financeiro foi capaz de adicarse a protagonizar ataques especulativos contra a débeda pública dos estados periféricos, mentres o BCE observaba sen intervir. En resumo, o capital financeiro foi rescatado,e despois virouse e trabou a quen o rescatara.
Alternativas
A primeira é austeridade acompañada de máis liberalización. Esta é a opción preferida da eurozona e das elites dirixentes da periferia. É tamén a peor opción. Acadará a estabilización por medio da recesión, impoñendo uns custes enormes aos traballadores. Ofrece poucas perspectivas de crecemento sostido no futuro, porque agarda que a produtividade aumente espontaneamente como consecuencia da liberalización. E non enfronta o problema da desigualdade estrutural da eurozona.
A segunda é a reforma radical da eurozona. Implicaría maior liberdade fiscal para os estados membros; uns orzamentos europeos aumentados substancialmente; transferencias fiscais dos ricos para os pobres; a protección do emprego; o apoio aos salarios; e investimentos inter-europeos en industrias sostíbeis. A estrita regulación que se aplica a merca por parte do BCE de débeda pública relaxaríase. Esta poderíamos chamala "a boa opción europea". Deixando a parte os problemas políticos, esta estratexia é probábel que ameace o papel internacional do euro, dando lugar a unha depreciación. Isto podería representar unha ameaza para a propia Unión Monetaria.
A terceira alternativa é a saída radical da eurozona. Nese caso habería unha devaluación seguida por un cesamento de pagos e unha reestruturación da débeda. Os bancos terían que ser nacionalizados e tería que aumentar o control público sobre os beneficios, o transporte, a enerxía e as telecomunicacións. Introduciríase unha política industrial que incluiría estratexias de mellora da produtividade. Os investimentos en infraestruturas e medio ambiente poderían apoiar un crecemento equitativo. Esta opción require unha mudanza decisiva na balanza do poder político a favor das forzas do traballo. Para evitar camiñar cara á autarquía nacional, os países da periferia necesitarían manter o acceso ao comercio, á tecnoloxía e aos investimentos internacionais.
A Unión Monetaria eliminou ou limitou a liberdade para establecer políticas fiscais e monetarias, trasladando dese xeito os custes do axuste económico ao mercado de traballo. Guiados polas políticas da UE, os países da eurozona embarcáronse nunha "carreira cara ao abismo", promovendo a flexibilidade, a conxelación salarial e o traballo a tempo parcial. Na eurozona, o traballo perdeu a batalla fronte ao capital. A carreira gañouna Alemaña, espremendo aos seus traballadores na post-reunificación. A eurozona tense convertido nun área de superávits consolidados nos seus orzamentos para Alemaña, financiados polos déficits nos orzamentos dos países periféricos. A unión monetaria é unha política de "empobrece ao teu veciño" para Alemaña, iso si, coa condición de empobrecer primeiro aos seus propios traballadores.
A crise de 2007-09 agravou a situación dos países periféricos por mor das estruturas monetarias e financeiras da eurozona. A crise causou unha escaseza de liquidez nos bancos europeos. O Banco Central Europeo (BCE) interveu, concedendo empréstitos xenerosamente e posibilitando que os bancos afrontasen a súa situación de debilidade. Pero a reacción do BCE foi moi distinta no ano 2009, no que os estados tiñan que facer fronte a necesidades crecentes de recorrer a empréstitos por mor da crise.
A eurozona deixou que cada estado se apañase pola súa conta nos mercados financeiros. O BCE limitouse a mirar sen intervir mentres subían as taxas de xuro, as institucións financeiras especulaban contra a débeda pública, e asomaba a faciana da bancarrota das finanzas públicas.
Enfrontados a unha crise da débeda pública, os países da periferia foron obrigados pola eurozona a impoñer duras medidas de austeridade. Sen embargo até o comezo do 2010 non recibiron empréstitos ponte para aliviar a presión. Isto é moi prexudicial, e compromete o crecemento futuro. En efecto, os países periféricos foron obrigados a aceptar o FMI (Fondo Monetario Internacional) con condicións, pero sen un empréstito deste organismo.
Hai mellores alternativas á crise, pero implican cambios sociais e económicos radicais. Unha opción sería reformar a eurozona relaxando as limitacións fiscais, introducindo un orzamento europeo ampliado, garantindo un salario mínimo europeo e ofrecendo seguro de desemprego. Unha alternativa máis radical sería saír da eurozona, nacionalizar a banca e outras áreas chave da economía, así como introducir políticas de planificación industrial. En calquera circunstancia, os países periféricos terán que tomar decisións difíciles, que impliquen conflitividade social.
Os mecanismos da crise
Beneficios para o capital alemán, perdas para os traballadores alemáns e os países periféricos.
a) A unión monetaria impuxo rixidez fiscal, eliminou a independencia monetaria e impuxo axustes económicos por medio do mercado de traballo. Os traballadores perderon parte do valor relativo ao capital en Alemaña e os países periféricos.
b) A economía alemá tivo malos resultados, cun baixo índice de crecemento, escasos aumentos de produtividade e unha alta taxa de desemprego. Pero Alemaña conseguiu controlar a inflación e a remuneración nominal do traballo asalariado. Os países periféricos obtiveron en xeral mellores resultados, pero os custes salariais e a inflación aumentaron máis rapidamente.
c) Alemaña gañou competitividade dentro da eurozona pola única razón de que foi capaz de explotar máis aos seus traballadores. Inevitablemente, isto creou superávits orzamentarios continuados fronte á periferia. Eses superávits convertéronse logo en investimentos directos no estranxeiro e en empréstitos bancarios á eurozona.
O sector financeiro crea unha crise e despois aproveitase dela
d) Os bancos europeos enfrontábanse a unha premente necesidade de liquidez despois de 2007. Tiñan tamén que resolver o problema dos excesos da burbulla precedente. O BCE forneceu volumes inxentes de liquidez, permitindo que os bancos modificasen os seus balances reducindo a concesión de empréstitos, pero intensificando así a recesión. No ano 2009 a concesión de empréstitos estaba en retirada na eurozona,e os bancos non adquirían valores a longo prazo.
e) Pero durante o período 2007-08 os bancos dos países do núcleo da eurozona (Alemaña, Francia, Holanda, Bélxica) continuaran concedendo empréstitos aos países da periferia (Italia, España, Irlanda, Grecia, Portugal). As reclamacións brutas dos países do núcleo da eurozona aos países periféricos ascenderon a 1,5 miles de billóns de euros en 2008, representando case tres veces o capital dos bancos dos países do núcleo.
f) Os estados do núcleo e da periferia dirixíronse aos mercados financeiros no 2009 na procura duns fondos adicionais de case mil billóns de euros por mor da crise. Os ingresos públicos afundíronse co agravamento da recesión, mentres que o gasto público aumentou para rescatar ao capital financeiro e quizais tamén para manter a demanda.
g) Deste xeito, os estados aparecen nos mercados financeiros no "peor momento".Cos bancos remisos a conceder empréstitos, os rendementos esixidos a toda a débeda pública aumentaron. O capital financeiro foi capaz de adicarse a protagonizar ataques especulativos contra a débeda pública dos estados periféricos, mentres o BCE observaba sen intervir. En resumo, o capital financeiro foi rescatado,e despois virouse e trabou a quen o rescatara.
Alternativas
A primeira é austeridade acompañada de máis liberalización. Esta é a opción preferida da eurozona e das elites dirixentes da periferia. É tamén a peor opción. Acadará a estabilización por medio da recesión, impoñendo uns custes enormes aos traballadores. Ofrece poucas perspectivas de crecemento sostido no futuro, porque agarda que a produtividade aumente espontaneamente como consecuencia da liberalización. E non enfronta o problema da desigualdade estrutural da eurozona.
A segunda é a reforma radical da eurozona. Implicaría maior liberdade fiscal para os estados membros; uns orzamentos europeos aumentados substancialmente; transferencias fiscais dos ricos para os pobres; a protección do emprego; o apoio aos salarios; e investimentos inter-europeos en industrias sostíbeis. A estrita regulación que se aplica a merca por parte do BCE de débeda pública relaxaríase. Esta poderíamos chamala "a boa opción europea". Deixando a parte os problemas políticos, esta estratexia é probábel que ameace o papel internacional do euro, dando lugar a unha depreciación. Isto podería representar unha ameaza para a propia Unión Monetaria.
A terceira alternativa é a saída radical da eurozona. Nese caso habería unha devaluación seguida por un cesamento de pagos e unha reestruturación da débeda. Os bancos terían que ser nacionalizados e tería que aumentar o control público sobre os beneficios, o transporte, a enerxía e as telecomunicacións. Introduciríase unha política industrial que incluiría estratexias de mellora da produtividade. Os investimentos en infraestruturas e medio ambiente poderían apoiar un crecemento equitativo. Esta opción require unha mudanza decisiva na balanza do poder político a favor das forzas do traballo. Para evitar camiñar cara á autarquía nacional, os países da periferia necesitarían manter o acceso ao comercio, á tecnoloxía e aos investimentos internacionais.
Sem comentários:
Enviar um comentário